کارنوزین چیست ؟

کارنوزین,  یک آنتی اکسیدان بالقوه برای پیشگیری از بیماری ها و فراتر از آن

کارنوزین یک ترکیب دی پپتیدی است که از دو آمینو اسید ساخته شده و دارای خواص چشمگیر آنتی اکسیدانی است. شاید مهم ترین نقش آن از بین بردن رادیکال های آزاد و پاکسازی بدن از این عناصر مزاحم باشد. به علاوه, در نقش خود به عنوان یک بافر فیزیولوژیک, به تنظیم آنزیمها و کلسیم هم کمک می کند. با توجه به نقش های مهمی که کارنوزین در بدن ایفا می کند, فقدان یا کمبود آن در رژیم غذایی می تواند باعث بروز اختلال در اعمال طبیعی بدن باشد.

خبر خوب این است که کارنوزین را می توان در یک رژیم غذایی معمولی, از غذاهای طبیعی دریافت کرد. بیشتر ماهی ها, مخصوصا ماهی سالمون, منابع غذایی سالم آن به شمار می روند. گوشت گاو هم یک منبع غذایی درجه یک است ( گوشت گاوهایی که روی علف چرا کرده اند سودمندتر از انواع معمولی است). کمبود کارنوزین متداول نیست, ولی افرادی که روی رژیم های کم پروتئین هستند, و گیاهخواران (خواه مطلق یا نسبی), احتمال بیشتری برای بروز کمبود دارند.

معرفی کارنوزین و اجزاء سازنده آن

کارنوزین که به نامهای دیگری از جمله, ال-کارنوزین و ان-استیل-کارنوزین نیز, خوانده می شود, در بدن انسان بیشتر در بافت ماهیچه ای یافت می شود. البته, فرمهای مختلف کارنوزین در اصل دارای همان ترکیب شیمیایی هستند و پیشوند “ال: در جلوی نام آن, مشخص می کند که این فرم برای استفاده توسط سلول های بدن آماده  است.

از آنجایی که تجمع این دی پپتید در عضلات از همه جای بدن بیشتر است, گاهی از آن به عنوان کارنوزین ماهیچه یاد می شود. البته, در مقادیر کمتری در بافت مغز, قلب و بسیاری از بخش های دیگر بدن وجود دارد. این ترکیب که به عنوان یک دی پپتید شناخته می شود, در ماهیچه های اسکلتی, از دو آمینو اسید هیستیدین و بتا آلانین ساخته می شود (دی پپتید ها ی ساده, ترکیبات آلی هستند که از دو پیوند بین دو آمینو اسید حاصل می شوند.). بنابراین کارنوزین هم از رژیم غذایی دریافت می شود و هم در بدن انسان ساخته می شود.

بتا آلانین, پیش ساز کارنوزین

بتا آلانین یک آمینو اسید غیر ضروری است که پیش ساز کارنوزین محسوب می شود. تحقیقات نشان داده اند که مصرف مکمل های بتا آلانین باعث افزایش غلظت کارنوزین به میزان 20 تا 80 درصد در ماهیچه های اسکلتی می شوند. بر اساس یک مقاله مروری چاپ شده در 2010, مصرف مکمل بتا آلانین منجر به افزایش محتوای کارنوزین ماهیچه و به دنبال آن, افزایش ظرفیت بافری کل ماهیچه و بهبود عملکرد جسمانی در حین ورزشهای شدید می شود.

مقایسه کارنوزین و کارنیتین

اسامی کارنوزین و کارنیتین, هر دو در ابتدا از  ریشه “carn” به معنای “گوشت” گرفته شده اند و دلیل آن هم وفور این دو ترکیب در پروتئین های حیوانی است. با این حال, نقش های متفاوتی در بدن ایفا می کنند. کارنیتین در تولید انرژی نقش مهمی دارد. کار آن, انتقال اسیدهای چرب دراز زنجیر به درون میتوکندری است تا برای تولید انرژی در بدن مورد استفاده قرار بگیرند. بر اساس اظهارات انستیتوی ملی سلامت (NIH), کودکان و بالغین سالم نیازی به مصرف کارنیتین از طریق غذا یا مکمل ندارند, چون کبد و کلیه ها مقدار کافی از آن را از آمینو اسیدهای لیزین و متیونین تولید می کنند.

فواید بالقوه کارنوزین

کارنوزین کلید عملکرد صحیح و توسعه و تکامل عضلات در قلب, کبد, کلیه ها, و بسیاری اعضای دیگر است. فواید بالقوه آن شامل موارد زیر است:

• پیشگیری و درمان مشکلات ناشی از دیابت (مانند آسیب وارده به اعصاب)
• پیشگیری و درمان مشکلات کلیوی
• پیشگیری و درمان اختلالات چشمی نظیر آب مروارید (کاتاراکت)
• کاهش علامت های پیری, به همین دلیل گاهی به آن مولکول طول عمر (longevity molecule) گفته می شود
• تقویت استقامت و قدرت عضلانی, اگرچه, شواهد علمی کمی برای پشتیبانی این مورد در دست است.

آن دسته از فوایدی که بیشتر مورد مطالعه بوده اند, با شرح بیشتری در اینجا توضیح داده می شود:

بیماری های مزمن مانند دیابت

بر اساس یک مقاله علمی چاپ شده در سال 2017, مکمل خوراکی  کارنوزین که بدون نسخه به فروش می رسد, دارای توان ثابت شده ای برای پیشگیری و درمان بیماری های مزمنی نظیر دیابت نوع 2, بیماری های قلبی عروقی, و بیماریهای پیشرونده عصبی (neurodegenerative) است. این کار توسط اثرات ضد التهابی, آنتی اکسیدانی و ضد گلیکاسیونی^* (antiglycation) و شلات کنندگی^** آن (chelating effects) انجام می شود.

* گلیکاسیون (glycation) به اتصال قند گلوکز به پروتئین ها, بدون دخالت آنزیم ها, گفته می شود. گلیکاسیون باعث می شود که عملکرد پروتئین ها دگرگون شود و نتیجه آن برای بدن, از بین رفتن انعطاف پذیری و خشکی پوست است. این همان واکنشی است که در پیری اتفاق می افتد و در حقیقت, قندها بدون دخالت آنزیم ها به پروتئین های پوست شامل کلاژن و الاستین متصل می شوند. کارنوزین اثرات ضد گلیکاسیونی دارد.

** اثرات شلات کنندگی (chelating effects): شلات که در فارسی به آن “چنگاله” گفته می شود, به فرایندی گفته می شود که در آن, یک ترکیب شیمیایی با یک یون فلزی ترکیب می شود و آن را بصورت محکمی نگه می دارد. کارنوزین دارای اثرات شلات کنندگی است.

یک مطالعه کلینیکی که در سال 2016 به چاپ رسیده, اثرات مکمل کارنوزین را بر 30 فرد غیر دیابتی که دارای اضافه وزن یا چاق بودند, ارزیابی کرده است. نیمی از این نمونه ها, برای یک دوره 12 هفته ای, 2 گرم مکمل در روز  دریافت کردند و نیم دیگر در همان بازه زمانی دارونما مصرف کردند. نتایج مثبت بود. در نمونه هایی که مکمل مصرف کرده بودند, در مقایسه با گروه دیگر, هم مقاومت به انسولین بهتر شده بود و هم سطح گلوکز پایین تری داشتند. محققین نتیجه گرفتند که مصرف مکمل کارنوزین می تواند یک راهبرد موثر برای پیشگیری از دیابت نوع 2 باشد.

بیماری آلزایمر

اگرچه, در این مورد هنوز به تحقیقات کلینیکی بیشتری نیاز است, ولی تاکنون مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی به نقش کارنوزین در کاهش سنتز آمیلوئید بتا پی برده اند (آمیلوئید بتا ترکیب اصلی پلاک های یافت شده در بیماران مبتلا به آلزایمر است). یک مطالعه کلینیکی نیز روی 39 سالمند سالم در سنین 60 تا 78 سال انجام شد. این افراد برای 3 ماه, مکمل کارنوزین و آنسرین (anserine) دریافت کردند. نتایج نشان داد که در کاهش وابسته به سن جریان خون در مغز (که در بیماری آلزایمر رخ می دهد) بهبودی حاصل شده است. به علاوه, پیشرفتی نیز, در حافظه, مخصوصا حافظه کلامی ایجاد شد.

آب مروارید

آیا ممکن است که قطره های چشمی کارنوزین قادر باشند به بهبود کاتاراکت کمک کنند؟ در یک مطالعه کنترل شده روی 26 بیمار (41 چشم), قطره چشمی 1% ان-استیل کارنوزین (NAC), به میزان دو بار در روز, مورد استفاده قرار گرفت. بعد از 6 ماه, 90% چشم هایی که با قطره NAC درمان شده بودند 7 تا 100 درصد در بهترین حدت بینایی اصلاح شده (یا بهترین فاصله دید با عینک یا لنز) , بهبودی نشان دادند. به علاوه, 88.9%  چشم ها  در حساسیت به تابش نور, به میزان 27 تا 100 در صد بهبودی یافتند.

با این حال, بعضی از مطالعات مروری اخیر بر این باورند که در حال حاضر هیچ گواه متقاعد کننده ای دال بر این که NAC بتواند روند کاتاراکت را معکوس کند, یا حداقل از پیشروی آن جلوگیری کند وجود ندارد و در زمینه ارزیابی استفاده از قطرات چشمی کارنوزین برای آب مروارید, مطالعات با کیفیت تر و بیشتری مورد نیاز است.

اختلالات دستگاه گوارش

پولاپرزینک (Polaprezinc) یک شلات خوراکی و دارای  زیست فراهمی مناسب است و از روی (Zn) و ال-کارنوزین تشکیل شده است. گفته می شود که این دارو دارای توانایی محافظت از دستگاه گوارش, خواص آنتی اکسیدانی, ضد زخم و ضدالتهاب است. نشان داده شده است که مصرف خوراکی پولاپرزینک باعث افزایش بیان تعدادی از آنزیمهای آنتی اکسیدانی شامل سوپراکسید دیسموتاز (superoxide dismutase), هم اکسیژناز (heme oxygenase), گلوتاتیون اس-ترانسفراز (glutathione S-transferase), گلوتاتیون پراکسیداز (glutathione peroxidase) و پراکسی ردوکسین-1 (peroxiredoxin-1) در مخاط معده میشود و به این طریق از سلول ها در برابر گونه های فعال یا واکنش پذیر اکسیژن محافظت می کند.

مطالعاتی نیز روی اثر کارنوزین-روی (Zinc Carnosine) برای GERD (Gastroesophageal reflux disease, برگشت مکرر اسید معده) انجام شده است. این مطالعات همچنان ادامه دارند, اگرچه, نتایج مخلوط هستند. مثلا, مطالعه ای که در سال 2016 انجام شده, نشان می دهد که تفاوتی بین مصرف مکمل و دارونما وجود نداشته است. ولی بعضی تحقیقات به مفید بودن کارنوزین-روی در بهبود سندروم روده چکه کن (leaky gut), عفونت باکتری اچ-پیلوری (H-Pylori), و زخم معده اشاره می کنند. در این مورد نیز, مطالعات بیشتری مورد نیاز است.

پیری

اگر شما اظهار نظرهای آنلاین را مطالعه کنید, افرادی را خواهید دید که ادعا می کنند پوست آنها بعد از مصرف مکمل ال-کارنوزین خیلی جوانتر به نظر می رسد. آیا این ممکن است؟ اثرات این مکمل در تقویت پوست, می تواند ناشی از خواص ضد التهابی, آنتی اکسیدانی و مبارزه با رادیکال های آزاد ترکیبات آن باشد. این خواص, به حفاظت از DNAی سلول ها و بنابراین, سلامت پوست کمک می کنند.

عوارض جانبی کارنوزین

مکمل خوراکی یا پماد پوستی ال-کارنوزین معمولا وقتی که در بازه زمان کوتاه, توسط افراد بالغ مصرف می شود, بی خطر است. با این حال, در موارد نادری, مصرف آن منجر به بروز عوارض جانبی می شود. این عوارض عبارتند از:

• بثورات پوستی
• خارش
• خشکی دهان
• تغییرات اشتها
• احساس خستگی
• خوابهای واضح و زنده
• عوارض گوارشی شامل دل پیچه, سوء هاضمه و تهوع

مصرف مکمل, گاهی, به شکل خیلی نادر, ممکن است منجر به بروز عوارض شدید تر زیر شود:

• کاهش گلبول های سفید خون
• اختلالات سیستم گوارشی
• کم خونی سیدروبلاستیک (کم خونی سیدروبلاستیک نوعی کم خونی است که با کاهش هماتوکریت و هموگلوبین, رسوب آهن در سلولهای سازنده, کوچک شدن حجم گلبول‌های قرمز, و تولید سیلاروبلاست‌ها همراه است. سیدروبلاست ها گلبول های قرمز غیر طبیعی و دارای هسته هستند)

هشدار

• زنان باردار و شیرده قبل از مصرف هر نوع مکمل کارنوزین باید با پزشک خود مشورت کنند. معمولا این مکمل در بارداری یا شیردهی توصیه نمی شود
• افرادی که در حال حاضر هر نوع داروی دیگری و به هر علتی مصرف می کنند., بهتر است قبل از اقدام به مصرف, با پزشک مشورت کنند.
• این مکمل دارای اثرات کاهندگی فشار خون است و به افرادی که فشار خون پایین هستند, توصیه نمی شود. همچنین, افرادی که داروهای پایین آورنده فشار خون مصرف میکنند, باید از مصرف آن اجتناب کنند. در غیر این صورت, با افت خطرناک فشار خون مواجه می شوند. داروهای کاهش فشار خون شامل وراپامیل, فلودیپین, دیلتیازم, ایسرادیپین, آملودیپین و نیفه دیپین هستند.

دوز سفارش شده مکمل کارنوزین

بهترین دوز مصرفی کارنوزین چیست؟ توصیه ها از 50 تا 1000 میلی گرم در روز متغیر است. با این حال, باید گفت از آنجا که هنوز فواید پزشکی و دوزهای درمانی آن به اثبات نرسیده,  در حال حاضر هیچ توصیه استانداردی برای مصرف آن وجود ندارد.

اگر شما تصمیم به مصرف این مکمل گرفته اید, بهترین دوز برای شما براساس عوامل زیر تعیین می شود:

• وضعیت سلامتی شما
• دلیل شما برای مصرف مکمل

در مورد بهترین دوز با پزشک مشورت کنید و همیشه به آن دوز پیشنهادی پایبند بمانید تا از عوارض جانبی ناخواسته اجتناب کنید.

طرز استفاده از مکمل کارنوزین

برچسب محصول را با دقت بخوانید. معمولا توصیه می شود که مکمل می تواند همراه با غذا یا بدون آن, مصرف شود. با این حال, سعی کنید هیچ وقت مکمل های حاوی روی را با معده خالی مصرف نکنید تا اثربخشی مکمل خوراکی زیر سوال نرود. چون, کارنوزین جذب شده از روده, پس از ورود به جریان خون توسط آنزیم موجود در خون به نام کارنوزیناز (carnosinase) تخریب می شود. این یک دلیل دیگر برای این است که چرا باید قبل از مصرف هر مکملی با پزشک مشورت کنید. مکمل هم به صورت آنلاین و هم در فروشگاه ها پیدا می شود.

نکته

تا زمانی که رژیم غذایی شما خیلی از لحاظ پروتئین فقیر نباشد, مصرف مکمل ضروری نیست. چون کارنوزین منابع غذایی مانند گوشت گاو, زیست فراهمی (Bioavailability) خیلی خوبی دارد. در تحقیقات انجام شده نشان داده شده است که وقتی از منابع خوب پروتئین استفاده می کنیم, سطح کارنوزین بدن به سرعت, در عرض چند ساعت, بالا می رود.

کمبود کارنوزین, کارنوزینمیا (Carnosinemia) نامیده می شود و توسط یک اختلال متابولیک خیلی نادر ایجاد می شود. علائم این بیماری غالبا در نوزادی شروع می شود و می تواند شامل  خواب آلودگی, تشنج, و ناتوانی فکری باشد.

منابع غذایی carnosine

اگر شما برایتان جالب نیست که مکمل مصرف کنید ولی مایلید دریافت کارنوزین خود را بالا ببرید, منابع غذایی زیر حاوی مقدار زیادی از این ترکیب هستند. سعی کنید از هریک, بهترین را انتخاب کنید:

منابع حیوانی

• گوشت گاو, گاوهایی که با علف طبیعی تغذیه شده اند دارای مزایای بیشتری هستند.
• ماهی, ماهی های غیر پرورشی را انتخاب کنید
• گوشت پرندگان, از انواع ارگانیک پرندگانی مانند مرغ و بوقلمون استفاده کنید

منابع گیاهی

قارچ سفید

مارچوبه (asparagus)

انواع نخود از جمله نخود فرنگی

سویا

ادامام (Edamame), غذایی که از پختن سویای سبز درون غلاف تهیه می شود

کلام آخر

• کارنوزین توسط بدن تولید می شود پس, بطور طبیعی در بدن انسان و حیوانات یافت می شود. اجزای سازنده آن, آمینو اسید های بتا آلانین و هیستیدین هستند.
• بیشتر تحقیقات علمی روی فواید کارنوزین در آزمایشگاه و مدل های حیوانی صورت گرفته و فقط چند مطالعه کلینیکی محدود در انسان انجام شده است. به این دلیل, فواید آن در انسان هنوز کاملا مشخص نشده است.
• کارنوزین را می توان از طریق غذا دریافت کرد. گوشت حیواناتی که در مراتع مرتفع از علف طبیعی تغذیه شده اند, بهترین راه برای دریافت این آنتی اکسیدان از رژیم غذایی است.
• در حال حاضر اطلاعات علمی کافی برای تعیین یک دوز مناسب در دست نیست, بنابراین قبل از مصرف مکمل, با پزشک خود مشورت کنید, مخصوصا اگر در حال حاضر برای درمان یک مشکل پزشکی یا سایر دلایل, دارو مصرف می کنید.

ال-کارنوزین فرم آماده برای استفاده کارنوزین در بدن است